Boşaltım Sistemi

BOŞALTIM SİSTEMİ

Vücutta meydana gelen metabolizma olayları sonucunda oluşan zehirli artık ürünlerin vücuttan uzaklaştırılmasına boşaltım, bu işi yapan sisteme boşaltım sistemi adı verilir.Boşaltım maddeleri

İç dengeyi bozacak ölçüdeki yararlı maddeler (su, mineraller, suda eriyen vitaminler) ile zehirli azotlu artıklar ve CO2, boşaltım maddeleri olarak nitelendirilir. CO2, solungaç, akciğer ya da diğer solunum yüzeylerinden atılır.

Azotlu artıklar: Amonyak, üre ve ürik asittir.

Amonyak: Protein metabolizması sonucu oluşan son derece zehirli bir maddedir. Suda yaşayan canlılar boşaltım maddesi olarak amonyak atarlar. Amonyak suda çok fazla çözünür. Bol suyla dışarı atılır.

Üre: Üre, amonyaktan üretilir. Amonyaktan daha az zehirlidir. Suda daha az çözünür. Memelilerin ve kurbağaların azotlu artık maddesidir. İnsanda üre oluşumu, karaciğerde gerçekleşir. Karaciğerde oluşan üre, kan dolaşımına katılır ve böbreklerden dışarı atılır.

Ürik asit: Amonyaktan üretilir. Suda çok az çözünür. Sürüngen, kuş ve böceklerde amonyağın ürik asite çevrilmesi su kaybını önleyen ve kara hayatına uyum sağlayan bir adaptasyondur.

Amonyak – Üre – Ürik asit

(Üretim için daha fazla enerji gereklidir) (Boşaltım için daha fazla su gereklidir)

Memelilerde Boşaltım Sistemi

Böbrekler, boşaltım organıdır.

Böbreğin yapısı

Bel hizasında iki tane olup, fasulye tanesinin birbirine bakan şekli gibidir.

Böbreğin enine kesiti; dıştan içe doğru kabuk (korteks), öz (medulla), havuzcuk olmak üzere 3 bölümden oluşur.

Kabuk: Kanın süzüldüğü birimler (nefronlar) burada bulunur.

Öz bölgesi: piramide benzeyen kanalların bulunduğu orta kısımdır. Süzülen sıvıdaki faydalı maddelerin geri emildiği bölümdür.

Havuzcuk: oluşan idrarın toplandığı kısımdır.

İdrar kanalı, idrar torbası ve boşaltım kanalı (üretra) oluşan idrarın vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olan yapılardır.

İdrar oluşumunda böbreklerde üç temel olay gerçekleşir:

Süzülme
Geri emilme
Salgılama

Kan böbreğin kabuk kısmından geçerken, artık maddeler nefronlarda süzülür.

Süzülen sıvıdaki yararlı olan maddeler, öz bölgesinde geri emilir ve kana geçer. Geriye kalan sıvı havuzcuğa geçerek, idrarı oluşturur.

Havuzcuktaki idrar, idrar kanalıyla idrar torbasında toplanır ve belli aralıklarla üretra yardımıyla dışarı atılır. Böbrek atardamarı; su, glikoz, üre, kreatin gibi maddeleri böbreğe getirir.

Böbrek toplardamarı; su, glikoz, üre, kreatin gibi maddeleri böbrekten geri emerek, dolaşıma yeniden verir.

Sağlıklı bir memelide idrar oluşumu sırasında böbreğin farklı kısımlarındaki madde miktarlarının değişimi

Maddeler	Böbrek atardamarı	Bowman kapsülündeki süzüntü	Böbrek atardamarı	İdrar
Su	100 ml	100 ml	99 ml	1 ml
Glikoz	70 mg	70 mg	70 mg	0 mg
Üre	30 mg	30 mg	10 mg	20 mg
Kreatin	1 mg	1 mg	0 mg	1 mg